වගා හානි සිදු කරන වන සතුන් පිළිබඳ සංගණනයක් සිදු කිරීමට කෘෂිකර්ම අමාත්‍යාංශය කටයුතු යොදා තිබේ. ඒ සඳහා භාවිත කිරීමට යෝජිත ක්‍රමවේදය වනුයේ තෝරා ගත් නිශ්චිත දිනයක, නිශ්චිත කාලසීමාවකදී, නිශ්චිත ප්‍රදේශයකට පැමිණෙන සතුන් පිළිබඳ නිරීක්ෂණය කොට දත්ත රැස් කිරීමේ ක්‍රමවේදයයි.
මේ ක්‍රියාදාමය මේ දිනවල බොහෝ ජන මාධ්‍යවල සහ සමාජ මාධ්‍යවල හාස්‍යයට ලක් වූ කාරණයක් බවට පත්ව ඇති අයුරු නිරීක්ෂණය කළ හැකිය. ඒ පිළිබඳ විවේචනය කරමින් නිකුත් කරනු ලබන විවිධ ප්‍රකාශවලට ජන මාධ්‍යයේ ඉඩ වෙන් වී තිබේ. මෙලෙස ඒ ක්‍රියාදාමය පිළිබඳ ප්‍රතිවිරෝධී අදහස් දක්වන පිරිස් අතර කලක් පරිසරහිතකාමීන් ලෙස නාමකරණය වූ පිරිස් ද සිටීම කනගාටුවට කාරණයකි.
සත්තකින්ම වන සතුන්ගෙන් වන වගා හානි පිළිබඳ නිශ්චිත න්‍යායාත්මක සහ ප්‍රායෝගික මැදිහත්වීමක් අවශ්‍ය බව බොහෝ කලකට පෙර සිටම පෙන්වා දෙනු ලැබූ කාරණයකි. ඊට හේතුව ලාංකේය කෘෂි කර්මාන්තයේ සැලකිය යුතු කොටසක් වන සතුන් විසින් නිතිපතා හානි කර දැමීමයි. මෙරට පරිසර අංශ සහ හෙක්ටර් කොබ්බෑකඩුව ගොවි කටයුතු පර්යේෂණ ආයතනය පෙන්වා දෙන පරිදි අලියා, රිළවා, වඳුරා, මොනරා, ඌරා හා දඬුලේනා වැනි සතුන් විසින් මෙරට වගා සඳහා කරනු ලබන හානිය අස්වැන්නෙන් 40%ක් පමණ වේ. එයින් වන අලියාගෙන් සිදු වන වගා හානිය 20%ක් පමණ වන අතර, ඉතිරිය සෙසු සතුන් විසින් කරනු ලබන බව වාර්තා වේ. එබැවින් මේ සතුන් මරා දැමීමට හෝ විවිධ ක්‍රමවේද මඟින් සතුන් මර්දනය කිරීමට ගොවීන් කටයුතු කළ බව අප සැම ඉතා හොඳින් දන්නා කාරණයකි. එහෙත් ඊට විවිධ නීති රීති හා අණ පනත් හරස් වී ගොවීන්ට දඬුවම් විඳීමට හා දඩ ගෙවීමට සිදු වූ අවස්ථා ද බහුල ය.
මේ නිසා කවර හෝ තත්ත්වයක් යටතේ වගා හානි සිදු කරන සතුන් පිළිබඳ නිශ්චිත පිළිවෙතක් සකස් කිරීම අත්‍යවශ්‍ය කාරණයකි. එවැනි වැඩසටහනක් සකස් කිරීමේදී ඒ සතුන් පිළිබඳ දත්ත තබා ගැනීම අත්‍යවශ්‍ය කාරණයක් වන අතර, වන සතුන් සංගණනය එහි එක් පියවරකි.
ජන ලේඛන හා සංඛ්‍යා ලේඛන දෙපාර්තමේන්තුව වසර 10කට වරක් ජන හා නිවාස සංගණනයක් පැවැත්වුව ද සතුන් පිළිබඳ එවැනි නිශ්චිත සංගණන වැඩසටහනක් පවත්වා ඇත්තේ ඉතා කලාතුරකිනි. ඊට හේතුව: ඒ සඳහා නිශ්චිත ක්‍රමවේද සකස් කිරීම දුෂ්කර වීමයි. එහිදී භාවිත කරනු ලබන්නේ අහඹු නියැදි ක්‍රමය මත සතුන් පිළිබඳ සංඛ්‍යාත්මක දත්ත ලබා ගැනීමයි. මෙවර කෘෂිකර්ම අමාත්‍යාංශය උත්සාහ දරා ඇත්තේ එවැනි කටයුත්තක් සඳහා මුල් පියවර තැබීමටය.
මෙහිදී, සතුන් පිළිබඳ සංගණනයක් හා මිනිසුන් පිළිබඳ සංගණනයක් අතර වෙනසක් පවතින බව අවබෝධ කොට ගත නොහැකිව, එය හුදු විහිළුවක් බවට පත් කර ගත් පිරිසගේ දැනගැනීම සඳහා, සංගණනයකදී අනුගමනය කරනු ලබන ක්‍රමවේද කවරේදැයි සඳහන් කිරීමට අපි කැමැත්තෙමු.
එහි පළමුවැන්න වනුයේ: සංගණනයේ ඉලක්ක වන පිරිස වෙන වෙනම ගණනය කිරීමයි. ජන සංගණනයකදී නිශ්චිත දිනයක් හා වේලාවක් වෙන්කොට ගෙන සිදු කරනු ලබන්නේ ඒ කාරණයයි. සත්ත්ව සංගණනයකදී මෙය අසීරු කටයුත්තක් වුව ද නිශ්චිත දිනයක් හා වේලාවක් වෙන් කොට සිදු කිරීමට උත්සාහ දරා ඇත්තේ එකී ක්‍රමවේදයයි.
දෙවැන්න: සංගණනයට ලක් වන සියලු පිරිස් එක්වර ගණනය කිරීමයි. මෙය අවස්ථානුකූලව භාවිත කරනු ලබන සංගණන ක්‍රමවේදයකි.
තුන්වැන්න: මායිම් කරන ලද නිශ්චිත ප්‍රදේශයක, නියම කරන ලද මොහොතක සංඛ්‍යාව ගණනය කිරීමයි. වන සතුන් ගණනය කිරීම සඳහා යොදා ගෙන ඇත්තේ මේ ක්‍රමවේදයයි.
සිවු වැන්න: නිශ්චිත කාල සීමාවකට අනුව ගණනය කිරීමේ ක්‍රමවේදයයි. එහිදී වසර පහකට හෝ දහයකට වරක් සංගණන පැවැත්වීම සිදු වේ.
මෙහිදී ජන හා නිවාස සංගණනයකට වඩා, සතුන් සංගණනය අතිදුෂ්කර කාර්යයක් බව අමුතුවෙන් කිව යුතු නැත. ඊට හේතුව ඔවුන් නිශ්චිත මොහොතක, එක ම ස්ථානයක රැඳී නොසිටීමයි.
මීට පෙර වන අලින් පිළිබඳ සංගණනයකදී ‘ජීපීඑස්’ තාක්ෂණය හා ‘වෝටර් හෝල්’ සිද්ධාන්තය උපයෝගි කොට ගැනීම මේ සඳහා භාවිත කරන ලද උපක්‍රම ලෙස ලෙස හඳුනාගත හැකි ය. එහිදී සිදු වූයේ අලින් වතුර සොයා ගෙන දවසේ කිසියම් හෝ වේලාවක වතුර තිබෙන ස්ථානයකට පැමිණි විට ඔවුන් ගණනය කිරීමයි.
මෙවර, කෘෂිකර්ම අමාත්‍යාංශය වගා හානි සතුන් ගණනය කිරීම සඳහා උපයෝගි කොට ගෙන ඇත්තේ ද එවැනි වූ උපක්‍රමයකි. එනම්: තෝරා ගත් නිශ්චිත දිනයක, නිශ්චිත කාලසීමාවක, නිශ්චිත ස්ථානයකට පැමිණෙන වන සතුන් ගණනය කර ගැනීමකි. මෙහිදී ආහාර සොයා වගා බිමකට පැමිණෙන වන සතුන් පිළිබඳ දළ අදහසක් ඇති කර ගත හැකි ය.
රජයකට ප්‍රතිපත්ති සැලසුම් කිරීමේදී ඒ සඳහා නිශ්චිත ක්‍රමවේද අනුගමනය කිරීමට සිදු වනු ඇත. යමකු එය හෑල්ලුවට ලක් කරන්නේ දේශපාලනික වුවමනාව හෝ ඒ පිළිබඳ නොදන්නාකම නිසා ය. එහෙයින්, වගා හානි සතුන් සංගණනය පිළිබඳ වැඩසටහන හෑල්ලුවට ලක් කරන අය සැබෑවට ම ගොවීන්ගේ පාර්ශ්වයේ සිටින්නේ නම්, සංගණන විද්‍යාවේ මූලික සිද්ධාන්තවත් කියවා ගන්නා ලෙස අපි ඉල්ලා සිටිමු.
ඒ සමාජ දේශපාලනික අවබෝධය නොවූ විට සියල්ල අවබෝධ කොට ගන්නේ හාස්‍යය මුසු උපහාසාත්මක ස්වරූපයකින් පමණකි.
එකී දේශපාලනික අනවබෝධයට අනුකම්පා කරනවා හැර, කළ හැකි අන් යමක් නැත.
