අමරපුර සිරි සද්ධම්ම යුක්තික මාතර මහා නිකායේ අභිනව මහනායක ධුරයට පත් අතිපූජ්‍ය අම්බලන්ගොඩ සුධර්ම නාහිමිපාණන් වෙත තත් ධුරයේ අක්තපත්‍ර පිළිගැන්වීම හෙට (13) සිදු වේ.
මහනුවර දිස්ත්‍රික්කයේ ගම්පොළ, සිංහපිටිය, අම්බුළුගල පදිංචිව සිටි අම්බලන්ගොඩ ජන්මලාභී සම්භාවනීය පවුල් පරම්පරාවකින් පැවතෙන හික්කඩුව ලියනආරච්චිලලාගේ හෙන්ඩ්‍රි පියාට දාව පහළ ගනේගෙදර රාලහාමිගේ ටිකිරි මැණිකේ මාතාවගේ කුසිනුපන් අප නාහිමි ගම්පොළ දොළොස්බාගේ කනිටු විදුහලින් මූලික අධ්‍යාපනය ලැබීය. 1963 ජූනි 22 දින සද්ධර්මයුක්තික මාතර මහා නිකායේ එවකට මහානායක අතිපූජ්‍ය මාවඩවිල පඤ්ඤාරංසි හිමිගේ සහ අම්බලන්ගොඩ සුමනසාර මාහිමියන්ගේ ගුරු දේවත්වයෙන් අම්බලන්ගොඩ සුධර්ම හිමි නමින් පැවිදි දිවියට ඇතුළත් විය. අම්බලන්ගොඩ හිරේවත්ත සිරි විජයාරාමය කේන්ද්‍ර කරගෙන ගුරු දේවයන් වහන්සේගෙන් මූලික පැවිදි අධ්‍යාපනය ලැබීමට අපේ මහ නාහිමියෝ වාසනාවන්ත වූහ. වර්ෂ 1971දී රැකව පෙරම්කල්එළිය උදකුක්ඛේප උපසම්පදා සීමාමාලකයේදී උපසම්පදාව ලද සුධර්ම හිමියන් එතැන් සිට සිය ශාසනික මෙහෙවරහි නිරත විය.
මීටියාගොඩ ශ්‍රී පුෂ්පාරාම පිරිවෙන ඇසුරෙන් 1968 ප්‍රාචීන ප්‍රාරම්භක විභාගයත්, කොළඹ මාලිගාකන්ද විද්‍යෝදය පිරිවෙන ඇසුරෙන් ප්‍රාචීන මධ්‍යම විභාගයත්, 1973දී විද්‍යෝදය විනයාචාර්ය විභාගයත්, 1974දීවිද්‍යෝදය අවසාන සහතිකපත් විභාගයත්, සාර්ථකව නිම කළ මහනාහිමියෝ පිරිවෙන් අධ්‍යාපනය තුළ විෂයානුබද්ධ දැනුම් සම්භාරයක් අත් කරගැනීමට සමත් වූහ. 1975දී මරදාන ශ්‍රී ලංකා විද්‍යාලයට ඇතුළත්ව රාජකීය පණ්ඩිත විභාගයත්, 1980දී කොළඹ විශ්වවිද්‍යාලයෙන් ගෞරව ශාස්ත්‍රවේදී උපාධියත්, 1983දී කොළඹ විශ්වවිද්‍යාලයෙන් ශාස්ත්‍රපති උපාධියත් දිනාගනිමින් අප මාහිමියෝ උසස් අධ්‍යාපනය සාර්ථකව නිම කළහ. එතැන් සිට තමන් වහන්සේ ලත් දැනුම් සම්භාරය මෙරට අනාගත භික්ෂු පරපුර හා දරු දැරියන් වෙත බෙදාදීම ආරම්භ කළ සුධර්ම මහනාහිමියෝ හුනුපිටිය ගංගාරාමය, මරදාන ශ්‍රී ලංකා විද්‍යාලය, වැල්ලවාය බුදුරුවගල විද්‍යාලය, මීටියාගොඩ පුෂ්පාරාම පිරිවෙන මඟින් සිය අධ්‍යාපනික මෙහෙවර ජාතියට තිළිණ කළහ. කලක් බෞද්ධ හා පාලි විශ්වවිද්‍යාලයේ කථිකාචාර්යවරයකු ලෙස උසස් අධ්‍යාපන ක්ෂේත්‍රයටද සිය දැනුම් සම්භාරය එකතු කළ උන් වහන්සේ අම්බලන්ගොඩ සද්ධර්මාලංකාර පිරිවෙන ආරම්භ කරමින් එහි ප්‍රථම පරිවේණාධිපති හිමි ලෙස උගත් ශිෂ්‍ය ප්‍රජාවක් දායාද කළහ.
පැවිදි පඬිරුවනක ලෙස සිය ශාසනික සේවාව සමාජගත කළ අප මහනාහිමියෝ 1975 ශ්‍රී සිලක්ඛන්ධ දහම් පාසල ආරම්භ කර, එහි ප්‍රධානාචාර්ය හිමි ලෙස ප්‍රදේශයේ දරු දැරියන් වෙත දහම් අධ්‍යාපනය දීමට මුල්ව වූහ. අම්බලන්ගොඩ ශාසනාරක්ෂක බල මණ්ඩලයේ වසර 15ක් ලේඛකාධිකාරි තනතුරත්, අම්බලන්ගොඩ විහාරාධිපති සංගමයේ ලේකම් ධුරයත් දරමින් උන් වහන්සේ ඉටු කළ ශාසනික මෙහෙවර ප්‍රශංසනීයය. අම්බලන්ගොඩ සිරි විජයාරාම විහාරස්ථානය අංගසම්පූර්ණ විහාරස්ථානයක් ලෙස ගොඩනංවමින් එහි ළදරු පාසලක් ආරම්භ කළේද ප්‍රදේශවාසී දරුදැරියන්ගේ මූලික අධ්‍යාපනය නංවාලීම පෙරදැරි කරගෙනය.
කැනඩාවේ ඔටාවාහි ශ්‍රී ජයවර්ධනාරාම විහාරස්ථානය හා ටොරොන්ටෝ බෞද්ධ මධ්‍යස්ථානය ආරම්භ කිරීමට මූලිකත්වය ගත් අප මහනාහිමියෝ සිය ශාසනික සේවය විදේශයන් තුළ ප්‍රචලිත කිරීමටද සමත් වූහ. දහම් ග්‍රන්ථ කිහිපයක්ම රචනා කළ සුධර්ම මහනාහිමි ගුවන්විදුලි, රූපවාහිනී ධර්ම දේශකයකු ලෙසත්, පුවත්පත් සඟරා ආදියට ලිපි සම්පාදකයකු ලෙසත් ශානනික උන්නතිය වෙනුවෙන් ඉටු කර ඇති සේවය අනුපමේයය.
සිය නිකායික අභිවෘද්ධිය වෙනුවෙන්ද ක්‍රියා කළ අතිපූජ්‍ය අම්බලන්ගොඩ සුධර්ම මහනාහිමියෝ 2010දී ශ්‍රී ලංකා අමරපුර සිරි සද්ධම්මයුක්තික මාතර මහානිකායේ දක්ෂිණ ලංකාවේ ප්‍රධාන සංඝනායක ධුරයටද, 2019දී එම නිකායෙහි ජ්‍යෙෂ්ඨ අනුනායක ධුරයටද පත් වූහ. බුදු සසුනේ චිරස්ථිතිය වෙනුවෙන් දක්ෂ, වියත් ස්වාමීන් වහන්සේ කිහිප නමක්ම උන් වහන්සේගේ ගුරු දේවත්වයෙන් සසුනට දායාද කරනු ලැබ ඇත. අල්පේච්ඡතාව, අනතිමානය, සංවරශීලිත්වය හා ධර්ම විනයධාරිත්වය ප්‍රකට කළ අමරපුර සිරි සද්ධම්මයුක්තික මාතර මහා නිකායේ සද්ධර්ම කීර්තිශ්‍රී සුමනතිස්ස සීලරතන වංසාලංකාර අතිපූජ්‍ය, රාජකීය පණ්ඩිත, ශාස්ත්‍රපති අම්බලන්ගොඩ සුධර්ම මහානායක මාහිමියන් සිදු කරමින් සිටින ශාසනික, ජාතික මෙහෙවර තවත් චිරාත් කාලයක් ඉටු කරලනු පිණිස චිර ජීවනය සහ නීදුක් නීරෝගි භාවය ප්‍රාර්ථනය කරමු!
කංචන ජනප්‍රිය
ජ්‍යෙෂ්ඨ කථිකාචාර්ය,
ඉතිහාස හා පුරාවිද්‍යා අධ්‍යයනාංශය,
රුහුණ විශ්වවිද්‍යාලය
