කුරුණෑගල දිස්ත්‍රික්කයේ රිදීගම පිහිටි ඓතිහාසික රිදී විහාරය පුරාවිද්‍යාත්මක මෙන්ම කලාත්මක ආදි අංශ කිහිපයකින්ම වැදගත්කමක් උසුලන පුණ්‍ය භූමියකි. මේ දිනවල රිදී විහාරය සහ තදනුබද්ධ කුමාර බණ්ඩාර සත්පත්තිනි දේවාලයන්හි පෙරහර මංගල්‍යය ආරම්භ වී තිබේ. දළදා පෙරහර මෙන් අඛණ්ඩ ඉතිහාසයත් නොපෙනෙන නමුත් රිදී විහාරේ පෙරහර දුටුගැමුණු රාජ්‍ය සමය (ක්‍රි.පූ. 161-137) දක්වා දුරාතීතයකට දිවෙන බට පෙනේ. ඒ අනුව මෙය ලක්දිව පැරණිතම පෙරහර අතුරින් එකකි. රිදී විහාරේ ලක්දිව ප්‍රකට වී ඇත්තේ ස්වර්ණමාලි චෛත්‍ය කර්මාන්තයට රිදී ලැබීම හේතුවෙනි. මේ පුවත සීහළවත්ථුව, දීපවංසය, මහාවංසය, ථූපවංසය සහ සංඝරාජ සාධුචරියාව ආදි සාහිත්‍ය මූලාශ්‍රය රැසක විස්තර වේ. මහසෑයට රිදී උපන් රිදී ලෙනට උපහාර පිණිස දුටුගැමුණු රජතුමා විසින් ස්වර්ණමය බුද්ධ ප්‍රතිමාවක් කරවන ලද බවත් එය අනුරාධපුරයේ සිට අම්බට්ඨකෝළ ජනපදයේ රිදීලෙන වෙත මහ පෙරහරින් වැඩම කරවන ලද බවත් ‘රිදී විහාර අස්න’ සහ ‘රිදීවිහාරෙ කරවීම’ යන තල්පත්වල දීර්ඝව විස්තර කෙරේ.
රිදී විහාරයේ ඇසළ පෙරහර කොටස් හතරකින් සමන්විත වේ. එහිදී අභ්‍යන්තර පෙරහර දේවාලය ඇතුළත දින හතරක් පුරා හේවිසි ශබ්ද පූජා සහිතව මුරුතැන් පූජා පැවැත්වේ. අනතුරුව දේවාල පරිශ්‍රය තුළ දින පහක් පුරා කුඹල් පෙරහර පැවැත්වෙන අතර, දින පහ තුළ ස්ථාන පහක් කරා පෙරහර ගමන් කරයි. ඒ දිග්ගෙය, සඳගල, මැද මළුව, සේරුගහවට හා පාර බැලීම යන ස්ථානවලටයි. කුඹල් පෙරහර නිමා වීමෙන් පසු දා හිමිදිරියේ රන්දෝලි බහා රිදී විහාරේ විහාරාධිපති හිමි වෙතින් දේවාලයෙන් ගත් පොරාණික දේවාභරණ රන්දෝලි පෙරහරේ වැඩම කරවනු ලැබේ. රන්දෝලි පෙරහර දින පහත් පැවැත්වෙන අතර, මහ රන්දෝලි පෙරහර ප්‍රදේශයේ අලි ඇතුන් සහ ශ්‍රී දළදා මාලිගාවේ අලි ඇතුන්ද සහිතව උත්කර්ෂවත් අන්දමට රිදීගම නගරය දක්වා වීදි සංචාරය කෙරේ. රිදී විහාරයේ ඇසළ පෙරහර නිමාවට පත්වන්නේ සාම්ප්‍රදායික පෙරහරවල වෙන්ම දිය කැපීමේ චාරිත්‍රයෙනි. ඒ අනුව අවසන් රන්දෝලි පෙරහරට පසු දා අලුයම දැදුරු ඔයේ නිලන්තට්ටුව දිය කැපුම් තොටින් දිය කපා දිය කද සහිත පෙරහර දේවාලයට ගෙවැදීමේ ඇසළ පෙරහර මංගල්‍යය නිමාවට පත් වේ.
රිදී විහාරයේ සහ සත් පත්තිනි, කුමාර බණ්ඩාර දේවාලවල පෙරහර මංගල්‍යය ආරම්භ වන්නේ ඇසළ මහේ අමාවක දිනට පසු දින හිමිදිරියේ දේවාල භූමියේ කප් සිටුවීමෙනි. ගෙඩි හතකට වැඩි පොල් ඉත්තක් පේ කර ඉහළ දේවාලයේ තබා, පසු දා හිමිදිරියේ හේවිසි නාද කර තේවාව පවත්වා, පේ කරගත් ස්ථානයක පොල් ඉත්ත සහිත කප සිටුවා දින පහළොවක් පුරා පැවැත්වෙන පෙරහර මංගල්‍යයට දේවාශීර්වාදය සලසා දෙන ලෙස මෙහිදී දෙවියන්ගෙන් අයැද සිටිති.
මෙවර අවසන් රන්දෝලි මහ පෙරහර හෙට (30) රාත්‍රියේ වීදි සංචාරය කෙරෙන අතර, අනිද්දා (31) හිමිදිරියේ දැදුරු ඔයේ නිලන්තට්ටුව තොටෙන් දිය කපා ගෙවැදීමට නියමිතය. රිදී විහාරේ රන් පිළිම වහන්සේගේ ආශීර්වාදයත්, කුමාර බණ්ඩාර සත්පත්තිනි දෙව් අනුහසත් කැටි වූ මේ අසිරිමත් පෙරහර මංගල්‍යය නැරඹීමට ලක්වැසි ඔබ සැමට ආරාධනා කර සිටිමු.
මල්වතු මහා විහාරවාසි
කුඹුරුලෙන ශ්‍රී සිද්ධාර්ථ පරිවේණාචාර්ය
දර්ශනපති හෙම්මාතගම පියදස්සී හිමි
