ඉරාන ජනාධිපති ඉබ්‍රාහිම් රයිසි පසුගියදා හෙලිකොප්ටර් අනතුරකින් මියගියේය. ඔහු මහජනතාවගේ ජනාධිපති වූ අතර, තම පුරවැසියන්ගේ යහපත වෙනුවෙන් නිරන්තරයෙන් කටයුතු කළේය. රයිසිට බොහෝ ලෝක නායකයින් සහ මිලියනයකට අධික ඉරාන වැසියන් ශෝකය පළ කර ඇත.
ඔහු මෙලොවින් සමුගෙන දවස් හතළිහක් ස4ම්පූර්ණ වී ඇතත් තවමත් ඔහු වෙනුවෙන් ගලන කඳුළු වියැකී නොමැත.
රයිසිගේ ජීවිතය සහ ජයග්‍රහණ දෙස බැලූ විට ඔහු 1960දී ඉරානයේ Mashhad හි දී උපත ලැබීය. ඔහුට වයස අවුරුදු 5 දී ඔහුගේ පියා අහිමි වූ අතර, ඔහුගේ පවුල ආර්ථික දුෂ්කරතාවලට මුහුණ දුනි. වයස අවුරුදු 15දී ඔහු කුම් නගරයේ සෙමනේරියට සම්බන්ධ විය.1979 ඉරාන විප්ලවය අවසන් වීමෙන් පසු ඉබ්‍රාහිම් රයිසි, ඉරානයේ නව අධිකරණ පද්ධතියට සම්බන්ධ විය. ඒ වන විට ඔහුගේ වයස අවුරුදු 20 පමණ විය.1983 දී ඔහු ශුද්ධ වූ මෂ්හද් නගරයේ සිකුරාදා යාච්ඤාව මෙහෙයවනු ලබන ඉමාම් අහමද් අලමුල්හුදාගේ දියණිය වන ජමීලෙ අලමුල්හුදා සමඟ විවාහ දිවියට ඇතුළත් විය.
මෙතැන් සිට ඔහු වැදගත් තනතුරු කිහිපයකට පත් විය. 1988 දී, ඔහු මුජහිදීන්-ඊ ඛාල්ක් ත්‍රස්ත සංවිධානයේ සාමාජිකයන් ඇතුළු දේශපාලන සිරකරුවන් අධීක්‍ෂණය කරන අධිකරණ කමිටුවක සාමාජිකයකු ලෙස පෙනී සිටියේය. වසරකට පසුව, ඔහු ඉරානයේ අගනුවර වන ටෙහෙරානයේ නඩු පවරන්නා බවට පත් විය. 2004 දී ඔහු පළමු නියෝජ්‍ය අගවිනිසුරු ලෙස පත් කරන ලදි. 2006 දී ඉබ්‍රාහිම් රයිසි, උත්තරීතර නායකයා පත් කරන පැවිදි ආයතනයක් වන විද්වතුන්ගේ සභාවට ද තේරීපත් විය. 2012 දී ඉබ්‍රාහිම් රයිසි, ෂාහිඩ් මොටාහාරි විශ්වවිද්‍යාලයෙන් නීතිය පිළිබඳ ආචාර්ය උපාධිය ලබා ගත්තේය. ඔහු 2014දී ඉරානයේ අභිචෝදක ජනරාල්වරයා ලෙස පත් කරන ලද අතර 2016 දී ඉරානයේ විශාලතම ආගමික ආයතනයක් වන (ආගමික දායාදයන්ගෙන් එකකි) අස්තාන් කුද්ස් රසාවිහි සභාපතිවරයා ලෙස පත් කළේය.
ජනාධිපතිවරණයට ඉදිරිපත් වූයේ ඒකාබද්ධ විස්තීර්ණ ක්‍රියාකාරි සැලැස්මේ (JCPOA) විවේචකයකු ලෙසය. 2019 දී ඉබ්‍රාහිම් රයිසි ඉරානයේ අගවිනිසුරු ලෙස පත් කරන ලදි. ඔහු නැවත 2020 ජනාධිපතිවරණයට ඉදිරිපත් වී 2021 දී ජයග්‍රහණය කළේය. ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීමේ ප්‍රතිශතය 49% ක් පමණ වුව ද, ඔහු ජනප්‍රිය ඡන්දවලින් 62% ක් උපයා ගත්තේය. මෙය එක්සත් ජනපද ජනාධිපති ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් JCPOA වෙතින් ඒකපාර්ශ්විකව ඉවත් වීමෙන් වසර තුනකට වැඩි කාලයක් ගතවීමෙන් පසුවය.
අවසාන වශයෙන්, 2024 මැයි 19 වැනි දින අසර්බයිජානයේ කඳුකර ප්‍රදේශයේ හෙලිකොප්ටර් අනතුරෙන් රයිසි මියගියේය. ඔහුගේ අවමංගල්‍ය ක්‍රියාදාමයන් මිලියනයකට අධික පිරිසක් සහභාගි වූ තබ්‍ර්සි, ටෙහෙරාන්, කුම් සහ මෂ්හද්හි පැවැත්විණි.
ඉබ්‍රාහිම් රයිසි ජනතාවගේ ජනාධිපතිවරයා විය. ඔහු සතියේ දින හතේම වැඩ කළේය, රට පුරා සංචාරය කළේය. සෑම පළාතකටම ගොස් විවිධ තරාතිරම්වල මිනිසුන් සමඟ කතා කළේය. ඔහු ඔවුන්ගෙන් කෙනෙකු මෙන් ගැමියන් සමඟ වාඩි වී ඔවුන්ගේ ගැටලුවලට සවන් දී ඒවාට විසඳුම් සෙවීමට උත්සාහ කළේය. රජය තුළ ඔහු ඉරානයේ අධිකරණ සහ ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛා සමඟ ධනාත්මක සබඳතා ගොඩනඟා ගත්තේය. ඔහු හමුදා සහ ආගමික බලධාරීන් සමඟ හොඳ සබඳතාවක් වර්ධනය කළේය.
ඉබ්‍රාහිම් රයිසි බටහිර සමඟ ඉරානයේ අසාර්ථක ප්‍රවේශයෙන් අවධානය ඉවතට ගෙන, ඒ වෙනුවට අසල්වැසි රටවල් සහ නැඟෙනහිර දෙසට අවධානය යොමු කළේය. ඔහු අසර්බයිජානය, බහරේනය, ඊජිප්තුව, ඉන්දියාව, පකිස්තානය, සවුදි අරාබිය, තුර්කිය සහ උස්බෙකිස්තානය සමඟ සබඳතා වැඩිදියුණු කළේය. විශේෂයෙන්ම ඔහු රුසියාව සහ චීනය සමඟ ඉරානයේ මිත්‍රත්වය ශක්තිමත් කළේය. චීන ජනාධිපති ෂී ජින්පිං වෙනුවෙන් කතා කරන චීන විදේශ අමාත්‍යාංශයේ ප්‍රකාශකයකු පැවසුවේ, Òචීනය සහ ඉරානය අතර විස්තීර්ණ උපායමාර්ගික හවුල්කාරිත්වය තහවුරු කිරීමට සහ පුළුල් කිරීමට ඉබ්‍රාහිම් රයිසි ධනාත්මක උත්සාහයන් ගත්Ó බවයි.
2023 පෙබරවාරියේදී, රයිසි චීනය සමඟ 25 වසරක “උපායමාර්ගික සහයෝගිතා ගිවිසුම” අවසන් කළේය. දෙරට අතර තවත් ද්විපාර්ශ්වික සහයෝගිතා ලේඛන රැසකට ද අත්සන් තැබිණි. 2023 අප්‍රේල් මාසයේදී, යුරේසියානු දේශපාලන, ආර්ථික සහ ආරක්ෂක සංවිධානයක් වන ෂැංහයි සහයෝගිතා සංවිධානයට (SCO) බැඳීමට රයිසි ඉරානය මෙහෙයවීය. ඉරාකයේ ෂලම්චේ නගරයේ සිට ඉරාකයේ බස්රා නගරය දක්වා දුම්රිය මාර්ගයක් ඉදිකිරීම සඳහා ඉරාකය සමඟ ගිවිසුමක් අත්සන් කිරීමට ඔහු ඉරානයට නායකත්වය දුන්නේය.
2023 මැයි මාසයේදී ඉරාන නගරය වන රෂ්ට් සහ අසර්බයිජානියානු නගරයක් වන අස්ටාරා වෙත සම්බන්ධ කරමින් කිලෝමීටර් 170ක දුම්රිය මාර්ගයක් ඉදිකිරීමට රයිසි රුසියාව සමඟ ගිවිසුමක් අත්සන් කළේය. 2023 නොවැම්බරයේදී , ගාසා තීරයට ඔක්තෝබර් 7 වැනි දින හමාස් ත්‍රස්ත ප්‍රහාරයෙන් මාසයකට පසු සහ ඊට ඊශ්‍රායලයේ ම්ලේච්ඡ ප්‍රතිචාරයෙන්, රයිසි සවුදි සමුළුවකට සහභාගි විය. මෙම රැස්වීම ගාසා තීරයේ පලස්තීනුවන්ට එරෙහිව ඊශ්‍රායලයේ යුද අපරාධ හෙළා දුටුවේය
ලෝක නායකයන්ගෙන් නිල ශෝකය
රයිසි සහ අනෙකුත් නිලධාරීන්ට ගෞරව කරමින් ඉරානය ලොව පුරා රටවල් ශෝකයෙන් වැසී ගියේය. Òජනාධිපති ඉබ්‍රාහිම් රයිසි,විදේශ ඇමැති සහ සිදු වූ හෙලිකොප්ටර් අනතුරින් මියගිය සියලු දෙනාගේ අභාවය පිළිබඳව මම ශෝකය පළ කරමිÓ යනුවෙන් ෆ්‍රැන්සිස් පාප්වහන්සේ ඉරානයේ උත්තරීතර නායකයාට ලිපියක් ලියා එව්වේය.
මැලේසියානු අගමැති අන්වර් ඊබ්‍රාහිම් රයිසිගේ අභාවය ගැන Òදැඩි ශෝකයටÓ පත් විය. “යුක්තිය, සාමය සහ ඉස්ලාමීය ප්‍රජාව නඟාසිටුවීම සඳහා ඔහු කළ කැපවීම සැබවින්ම ප්‍රබෝධවත් විය. මැලේසියාව-ඉරාන සබඳතා ශක්තිමත් කිරීම, අපගේ ජනතාවගේ සහ මුස්ලිම් ලෝකයේ අභිවෘද්ධිය සඳහා එකට වැඩ කිරීමට අපි කැපවී සිටිමු. අපගේ පොරොන්දුව ඉටු වනු ඇතැයි ” ඉබ්‍රාහිම් පැවසීය.
ඉරානයේ දරුණුතම විරුද්ධවාදියා වන එක්සත් ජනපදය පවා ඔහුගේ මරණය සම්බන්ධයෙන් ඉරානයට පණිවිඩයක් එවා ඇත “ඉරානය නව ජනාධිපතිවරයකු තෝරා ගන්නා විට, ඉරාන ජනතාවට සහ මානව හිමිකම් සහ මූලික නිදහස සඳහා වන ඔවුන්ගේ අරගලයට අපගේ සහයෝගය අපි යළිත් තහවුරු කරමු” යැයි රාජ්‍ය දෙපාර්තමේන්තුවේ ප්‍රකාශක මැතිව් මිලර් පැවසීය.
ඉබ්‍රාහිම් රයිසි සහ අනෙකුත් නිලධාරින්ගේ අභාවය වෙනුවෙන් ඉරානය දින පහක ශෝක කාලයක් ප්‍රකාශයට පත් කළේය. ලෙබනනය සහ සිරියාව දින තුනක ශෝක කාලයක් ප්‍රකාශයට පත් කළ අතර, ඉන්දියාව සහ ඉරාකය එක් දිනක ශෝක කාලයක් ප්‍රකාශයට පත් කළේය. අභාවප්‍රාප්ත ජනාධිපතිවරයාට ගෞරව කිරීම සඳහා මැයි 21 වැනි දින එක්සත් ජාතීන්ගේ ධජය අඩකුඹු කළේය. එක්සත් ජාතීන්ගේ ආරක්ෂක කවුන්සිලයේ පරමාණු නිරීක්ෂකයා ඔහුට ගෞරව කිරීම සඳහා මිනිත්තුවක නිශ්ශබ්දතාවක් පවත්වා ඇත.
එක්සත් ජාතීන්ගේ මහලේකම් ඇන්ටෝනියෝ ගුටරෙස් සහ ආරක්ෂක මණ්ඩලයේ සාමාජිකයෝ Òමියගිය අයගේ පවුල්වලටත්, ඉරාන ඉස්ලාමීය ජනරජයටත් ජනතාවටත් අවංක ශෝකය පළ කළහ.
ඉරානයේ ප්‍රතිපත්තිය වෙනස් නොවේ
ඉරානයේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ඉබ්‍රාහිම් රයිසි නොමැතිව දිගටම පැවතිය යුතුය. ඉරාන ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 131 වැනි වගන්තියට අනුව, “උපරිම දින පනහක කාලයක් තුළ නව ජනාධිපතිවරයකු තෝරා පත් කර ගැනීමට කටයුතු කිරීමට කවුන්සිලය බැඳී සිටී.” ඉරානයේ ජනප්‍රිය ජනාධිපතිවරණය ජූනි 28 වැනිදා පැවැත්වීමට දැනටමත් සැලසුම් කර ඇත.
රයිසි සහ අනෙකුත් අයගේ මරණ හේතුවෙන් ඉරානයේ විදේශ ප්‍රතිපත්තිය වෙනසකට ලක් නොවේ. විවිධ නගර පහක ඔහුගේ අවමංගල්‍ය උත්සවවලට මෙතරම් විශාල මහජන පැමිණීමෙන් පසු, ඕනෑම විශ්වාසවන්ත අනුගාමිකයෙකු ඔහුගේ ප්‍රතිපත්ති බලාත්මක කිරීමට බැඳී සිටී. අසල්වැසි රටවල් සමඟ සබඳතා ශක්තිමත් කිරීම, චීනය සහ රුසියාව සමඟ තවදුරටත් සහයෝගයෙන් කටයුතු කිරීම සහ ලොව පුරා පීඩිත ජනතාවට සහාය වීම මුලික අරමුණක් වෙයි. විශේෂයෙන්, ඉරානය පීඩිත පලස්තීනුවන්ටත්, පලස්තීනය ප්‍රතිෂ්ඨාපනය කරන තුරුත් ඔවුන්ට දිගටම සහයෝගය දක්වනු ඇති.
ඉබ්‍රාහිම් රයිසි විශිෂ්ට මිනිසෙකි. ලෝක සාමය ශත්තිමත් කිරීමටත්, එය අපට සමීප කිරීමටත් ඔහු කළ ප්‍රතිපත්තිගරුක කැප කිරීම කිසිවිටක අමතක නොකළ යුතුය.
සටහන
ෂිෆානි zසමා
