ඇඹලව රත්ගල් වෙහෙර හෙවත් හංවැල්ල ඇඹුල්ගම රාජමහා විහාරස්ථානය මඟින් කොළොම්තොට අභිමානය ලෙස 57 වන වරටත් පවත්වන “ශ්‍රී සම්බුද්ධත්ව ජයන්ති ආශිර්වාද මහ පෙරහර” දෙසැම්බර් මස 2 වන දින වීදි සංචාරය කිරීමට නියමිත ය. මෙම ලිපිය ඒ නිමිත්තෙනි.
නැඟෙනහිර දෙසින් සිරිපා අඩවියත්, අවටින් දිස්වන කඳුයායත්, ඉදිරියෙන් රමණීය ලෙසින් ගලා බසින්නා වූ කල්‍යාණි නදියත්, බටහිර දෙසින් කොළඹ ප්‍රදේශයත්, උතුරින් හා දකුණෙන් විහිදෙන මංමාවත් පෙළත් ඉතා අලංකාර ලෙස දර්ශනය වන ඇඹුල්ගම රාජමහා විහාරස්ථානය එහි පිවිසෙන කාගේත් ඇස් වශීකෘත කරවනු නොඅනුමාන ය. 
කොළඹ දිස්ත්‍රික්කයේ, හෝමාගම මැතිවරණ බල ප්‍රදේශයට අයත් හංවැල්ල නගරයට නුදුරුව කොළඹ – අවිස්සාවේල්ල ලෝ ලෙවල් මාර්ගයට ආසන්නයේ, හෝමාගම – හංවැල්ල මාර්ග අංක 293 මාර්ගයට මුහුණ ලා පිහිටා ඇති කෛලාසකූඨ පබ්බත විහාරය නමින් හැඳින්වූ ඇඹලව රත්ගල් වෙහෙර පසුකලෙක ඇඹුල්ගම රජමහා විහාරස්ථානය නමින් මෙරට ප්‍රචලිත වී ඇති අති සුන්දර විහාරස්ථානයකි.
කොළඹ දිස්ත්‍රික්කයට චූඩා මාණික්‍යයක් බඳු මෙම විහාරස්ථානයෙහි ලංකාවේ අති දුර්ලභ ඝනයේ පිහිටීමකින් යුක්ත වූ මහා ගල් ලෙන් හා පරිවාර ලෙන් 35 ක් සමන්විත වේ. විහාරස්ථානයට පැමිණෙන්නන්ගේ නෙත් සිත් ඇඳ බැඳ ගන්නා වූ මනස්කාන්ත පරිසරයකින් හෙබි විශ්මය දනවන මෙම ගිරි ශිඛරයේ, ලෙනෙන් ලෙනට ගමන් කරන්නාවුන්ගේ සිත් සතන් ආගමික භක්තියෙන් ප්‍රබෝධමත් කරවන පිං කෙතක් බවට පත්ව ඇත. ජය ශ්‍රී මහා බෝධීන් වහන්සේගේ දෙතිස් මහා බෝධීන් වහන්සේලාගෙන් එක් බෝධීන් වහන්සේ නමක් ප්‍රදේශයටම ආශිර්වාද කරමින් විරාජමානව වැඩ හිදින ආකාරය කාගේත් සිත් සතන් ප්‍රබෝධමත් කරයි.
මෑතකදී නිර්මාණය කර බැතිමතුන්ගේ පහන් සංවේගය සඳහා විවෘත කෙරුණු අසූ මහා ශ්‍රාවක පිළිම වහන්සේ විහාරස්ථානය වෙත ගෙන එන්නේ මහත් අභිමානයකි.
පෘතුගීසි, ලන්දේසි, ඉංග්‍රීසි සමයන්හි සුදු අධිරාජ්‍යවාදීන් විසින් මෙම විහාරස්ථානයට දැඩි ලෙස හානි කර පිළිම කඩා දමා ඇති අතර තවමත් එහි නටඹුන් දක්නට ලැබේ. පසුකලෙක මෙම විහාරස්ථානයට අයිති දේපළ සුදු අධිරාජ්‍යවාදීන් විසින් කැබැලි කොට බෙදා දී ඇත. එම අවස්ථාවේ දී විහාරස්ථානයට පැමිණි බෙන්තර සෝනුත්තර නමැති හිමිනමක් මෙම ස්ථානය රාජමහා විහාරස්ථානයක් ලෙස පවත්වාගෙන යාමට අවශ්‍ය බවට එකල පාලකයින්ගෙන් ඉල්ලා ඇති අතර ඒ අනුව වර්ෂ 1798 දී පුස්කොල සන්නසක් මඟින් බෙන්තර සෝනුත්තර හිමියන් වෙත ලබා දී ඇත. වර්ෂ 1913 දී එය අනුමත කොට ලබා දී ඇත. එසමයෙහි මෙරට පාලනය කළ සුදු අධිරාජ්‍යවාදීන්ට හිතැති භික්ෂුවක් වෙත මෙහි පාලනය භාර දී, නාමික විහාරස්ථානයක් ලෙස පවත්වාගෙන ගොස් ඇති බවත් ඒ හේතුවෙන් විහාරස්ථානය සතුව තිබූ පිළිම විහාර කඩා බිඳ දමා, එහි තිබූ රන් රිදී ආභරණ කොල්ලකා රැගෙන ගොස් තිබූ බවද විහාරස්ථ ඉතිහාසයේ සඳහන් වේ.
අනුරාධපුර අවධියේ පටන් පැවති මෙම විහාරය, නොයෙක් රජවරුන්ගේ අනුග්‍රහය ලබමින් දීර්ඝ කාලයක් ඉතා සශ්‍රීකව පැවති බවට චුලවංශය, බෝධිවංශය, දඹදෙනි අස්න, දළදා පූජාවලිය, පූජාවලිය, ධර්ම ප්‍රදීපිකාව, රාජාවලිය වැනි සාහිත්‍ය කෘති සාක්ෂි දරයි. ක්‍රි.ව 1215 දී පමණ පොළොන්නරුව ආක්‍රමණය කළ කාලිංග මාඝ රජරට තම ග්‍රහණයට ගැනීමත් සමඟ ඔහුගෙන් රට මුදා ගනු වස් ඉදිරිපත් වූ තුන්වෙනි විජයබා රජු අවධියේ ඔහුගේ ආරක්ෂිත ස්ථානයක් ලෙසට මෙම විහාරය පැවති බව ජනප්‍රවාදවල සඳහන් වේ. එසේම ශ්‍රී මහා බෝධීන් වහන්සේගේ අංකුරයක් මෙම විහාරස්ථානයේ රෝපණය කර තිබීම, එම රජවරුන්ගේ අවධානය මෙම විහාරස්ථානය වෙත ලැබීමට හේතුවක් වන්නට ඇත.
6 වන පැරකුම් රජු කෝට්ටේ පාලකයා වීමෙන් අනතුරුව ප්‍රදේශයේ පිහිටි පෞරාණික ස්ථාන පිළිසකර කිරීම හා සිද්ධස්ථාන සේ පැවැත්මට කුඹුරු පූජා කර ඇති බව සන්නසින් පැහැදිලි වෙයි. සීතාවක රාජසිංහ අවධියේ දී සීතාවක ප්‍රදේශයට අයිතිව තිබූ වෙහෙර විහාර නොයෙක් මංකොල්ලකරුවන් විසින් කොල්ල කන ලද අතර මෙම විහාරස්ථානයට ද එම ඉරණම අත් විය. ඉන් අනතුරුව
මෙම විහාරස්ථානය සියවස් ගණනක් මුළුල්ලේ වල් බිහිවෙමින් පැවතී ඇත.
විහාරය සතුව පැවති ඉඩකඩම් ගම්මුන් විසින් බලෙන් අල්ලා ගත් අතර, දැනට විහාරය සතුව ඇත්තේ සීමිත ඉඩම් ප්‍රමාණයකි. මෑත ඉතිහාසයට අදාළ අපගේ සංඝරාජයාණන් වහන්සේ වන කෝට්ටේ රාජමහා විහාරවාසීව වැඩවිසූ, පූජ්‍ය තලවතුගොඩ පඤ්ඤාතිස්ස මහා ස්ථවීරපාදයාණන් වහන්සේගේ ශිෂ්‍ය ස්වාමීන් වහන්සේලා වන පූජ්‍ය ජල්තර ජිනරතන හිමිපාණන් සහ වර්තමාන විහාරස්ථානයේ භාරකාරත්වය දරන, පූජ්‍ය දංකන්දේ බෝධි වංශ නාහිමිපාණන් වහන්සේගේ අප්‍රතිහත ධෛර්යයෙන් හා උත්සාහයෙන් වර්තමානයෙහි විහාරය ලබා තිබෙන ප්‍රගතිය කරා රැගෙන ඒමට සමත්ව ඇත.
එවන් ඉතිහාසයකට හිමිකම් කියනු ලබන ඇඹුල්ගම රාජමහා විහාරස්ථානයේ වර්තමාන විහාරාධිපති දංකන්දේ බෝධිවංශ හිමියෝ පෙරහර සම්බන්ධයෙන් මෙලෙස පැවසූහ.
මා මෙම විහාරස්ථානය භාරගත් පසු විශාල වෙනසක් ඇති කරලා තියනවා. විහාරස්ථානය සොබා සෞන්දර්යාත්මක තැනක් බවට පත් කිරීමට හැකියාව ලැබුණා. කාලාන්තරයක සිට මෙහි මිහිදු පෙරහර සහ සංඝමිත්තා පෙරහර පවත්වන්නට කටයුතු කළා. වර්ෂ 1970 දී පමණ සිට වර්තමානයේ පවත්වනු ලබන සම්බුද්ධත්ව ජයන්ති ආශිර්වාද මහා පෙරහර පවත්වනවා. වසර තුනකට පසු මෙවර තමා දර්ශනීය ලෙස පෙරහර පවත්වන්නට කටයුතු කරනු ලබන්නේ. පසුගිය කොවිඩ් සමයෙහි තිබුණු අපහසුතා නිසා පෙරහර පැවැත්වූයේ නෑ. නමුත් දිගින් දිගටම පෙරහර නොපැවැත්වුවහොත් එය හොඳ තත්ත්වයක් වන්නේ නෑ. ඒ නිසා අප මෙම වර්ෂයේ දී ඉතා උත්කර්ෂවත් ලෙස පෙරහර පවත්වන්නට සැලසුම් කළා. 
අප පෙරහර කමිටුවේ සභාපති වන්නේ ප්‍රවාහන මහාමාර්ග සහ ජනමාධ්‍ය කැබිනට් අමාත්‍ය ආචාර්ය බන්දුල ගුණවර්ධන මහතායි. බස්නායක නිලමේවරුන් අට දෙනකු සහ සෙසු නිලමේවරුන් තිස් දෙදෙ‍නකුගේ සහභාගීත්වයෙන් සහ බෙල්ලන්විල, කතරගම, කෝට්ටේ, කැලණිය, අත්තනගල්ල සහ රිදී විහාරයේ අලි ඇතුන් හතළිහකින් පමණ මෙවර පෙරහර වර්ණවත් වෙනවා. එමෙන්ම දෙබරවැව, මාතර, දෙනියාය, නුවර, රත්නපුර, පිළියන්දල සහ කඩුවෙල ආදී දිවයිනේ විවිධ ප්‍රදේශවල පදිංචි උඩරට, පහතරට, සබරගමු ආදී නර්තන කණ්ඩායම් 86 ක් මෙවර පෙරහර නර්තනයෙන් වර්ණවත් කිරීමට නියමිතයි. එසේම කරඬු, රන්සිවි ගෙවල් සහිත රථ 15 ක් සහ ගිනිබෝලකරුවන් සහිතව ඉතා දැකුම්කළු පෙරහරක් අප සංවිධානය කර තිබෙනවා.
එළඹෙන නොවැම්බර් 30 දින විහාරස්ථානයේ පිහිටි අඩි 75 ක් උසැති පිළිම වහන්සේ වෙත රුපියල් ලක්ෂ හතළිහක් පමණ වැය කර ඉදිකරන ලද ආවරණය විවෘත කිරීම, මහ රහතුන් වහන්සේලා දෙනමකගේ පිළිම විවෘත කිරීම, මල් පෙරහර, අටවිසි සම්බුද්ධ පූජාව, අසූමහා ශ්‍රාවක පූජාව, සර්ව රාත්‍රි පිරිත් සජ්ඣායනය සිදු කරනවා. පසුව දෙසැම්බර් පළමු දින රාත්‍රී පාවඩ පෙරහර, අටවිසි සම්බුද්ධ පූජාව, අසූ මහා ශ්‍රාවක පූජාව සහ දේව පූජාව පැවැත්වෙන අතර දෙසැම්බර් 02 දින මහා පෙරහර පැවැත්වීමට සියලු කටයුතු සංවිධානය කර තිබෙනවා.
හෝමාගම මැතිවරණ බල ප්‍රදේශයේ තිබෙන පෞරාණික විහාරස්ථානයක් වන අඹලව රත්ගල් වෙහෙර හෙවත් ඇඹුල්ගම රාජමහා විහාරස්ථානයේ වාර්ෂික සම්බුද්ධත්ව ජයන්ති ආශිර්වාද පෙරහර මෙවර අති උත්කර්ෂවත් ලෙස පැවැත්වීමට කටයුතු සූදානම් කර තිබෙනවා. මෙවර පෙරහරේ ප්‍රධාන බස්නායක නිලමේවරයා ලෙස අමිත් පුස්සැල්ල මහතා කටයුතු කරනවා. එසේම බස්නායක නිලමේවරුන් ලෙස ඉෂාර කසුන් මනම්පේරි, සුමිත් වීරසූරිය, රුවන් කුමාර, අරුණ රාජපක්ෂ, ලාල් මහින්ද මුණසිංහ, වසන්ත අබේරත්න, ප්‍රසන්න සිසිර කුරුප්පුආරච්චි යන අය බස්නායක නිලමේවරුන් ලෙස කටයුතු කරනවා. ඉතා දර්ශණීය පෙරහරක් මෙවර පැවැත්වෙන බැවින් ප්‍රදේශවාසීන් ඇතුළු දිවයිනේ නන් දෙසින් පැමිණෙන සියලු දෙනාටම ආරාධනා කරනවා මෙම පෙරහර නරඹන්නට එක්වෙන්න කියලා. දෙසැම්බර් 02 දින රාත්‍රී 7.30 ට ප්‍රවාහන මහාමාර්ග සහ ජනමාධ්‍ය කැබිනට් අමාත්‍ය, ආචාර්ය බන්දුල ගුණවර්ධන මහතා ප්‍රමුඛ ආරාධිතයන් රැසකගේ සහභාගීත්වයෙන් පෙරහර ආරම්භ කිරීමට කටයුතු සංවිධානය කර තිබෙනවා.
