දෙවැනි ලෝක යුද සමයේදී ජපන් හමුදාව සමඟින් අමෙරිකන් හමුදාව සටනක නිරත වූවායැයි සඳහන් වන ජපානයේ IWO JIMA දූපතේ සිට සැතපුමක පමණ ආසන්න ප්‍රදේශයේ මෙම පුපුරා යෑම සිදුව තිබේ. මෙකී ගිනි කන්දේ පිපිරීම ආරම්භ වූවායැයි සඳහන් වන්නේ පසුගිය ඔක්තෝබර් 21 වැනි දිනයි. මේ පිළිබඳව විදෙස් පුවත් සේවාවන් සඳහන් කරන්නේ ඔක්තෝබර් මස අග භාගය වන විට, පිපිරුම් අතරතුර කාලයේදී සෑම මිනිත්තු කිහිපයකටම වාරයක් පාසා මීටර් 50කට වඩා ඉහළට අළු සහ දුම් නිකුත් වීමක් දක්නට ලැබුණු බවයි. ජපානයේ කාලගුණ විද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුව පවසන්නේ මෙම ප්‍රදේශය ගිනි කඳු ක්‍රියාකාරකම් සම්බන්ධයෙන් යම් සක්‍රීය භාවයක් පෙන්නුම් කරන බවයි.
ජපානය ගැන කතාබහ කරනා විට සියල්ලන්ටම කීමට ඇති කාරණාව වන්නේ ජපනා හපනා කියාය. එතරම්ම ඔවුන්ගේ දක්ෂතාවයන් ගැන සුපතල කරුණු කාරණා ඕනෑවටත් වඩා වැඩිය. ඒ අතරම ජපන් ජාතිකයන් සම්බන්ධව කියවෙන අනෙක් කාරණාව වන්නේ ඔවුන් සතු විනයයි. ජපනාගේ හපන්කම් හා සමාන වන්නට වෙනත් කවර හෝ රටක් ඊට ළඟා වුවද ඔවුන්ගේ විනය හා සමානකම් දක්වන්නට නම් අන් රටක් නැති ගාණය. ඒ තරමට ඔවුන් සතුව ආඩම්බර වීමට ඕනෑතරම් කරුණු කාරණා පවතී. මේ සියල්ල සමඟින් ජපානය ඉහළ ස්ථානයක වැජඹෙන්නේ එම නිසාය. ඒ ජපානයයි.
ජපානයේ ආඩම්බරය එසේ කියවෙන විට ගිනි කඳු පිළිබඳව කතා කිරීමේදී නම් කවර රටකටවත් ආඩම්බර විය හැකි කාරණාවක් නොවේ. ගිනි කඳු පිපිරීමකදී, ඇතිවීම් ගැන කතා කිරීමටත් සාධක ඉතිරි නොවන අතර කතා කරන්නට ඇත්තේම විනාශ වීම්, නැති වීම් පිළිබඳව පමණි. එය එසේය. එහෙත් පසුගිය සතියේ ගිනි කන්දක් පුපුරායාම හේතුවෙන් නව භූමි කොටසක් මතුවීම පිළිබඳව විදෙස් පුවත් සේවාවන් තොරතුරු ගෙනආහ. එසේ පුපුරායාමක් හේතුවෙන් නව දූපතක හිමිකාරීත්වය ලැබුණේද ජපානයටය. මෙම ගිනි කඳු පුපුරායාම ඇතිවූයේ භූතලය මත නොවන අතර, IWO Jima දූපතට ආසන්නව සාගර පතුලට වන්නටය.
ජපානයේ ටෝකියෝ නගරයේ සිට කිලෝමීටර් 1200ක් (සැතපුම් 745ක් පමණ) දකුණු පෙදෙසට වන්නට සාගරය තුළ ගිනි කඳු පුපුරායාම හේතුවෙන් මෙම නව දූපත මතුවිය. මේ පිළිබඳ පර්යේෂණ පැවැත්වූ පර්යේෂකයන් පවසන්නේ ජපානය සතුව පවතින ආකර්ෂණීය දූපත් එකතුව අතරට මෙම කෝඩුකාර දූපත ද එක්වී ඇති බවකි.
ජපාන‍ෙය් දූපත්
ජපානය යනු බොහෝ අවස්ථාවන්වලදී ගිනිකඳු ක්‍රියාකාරකම්වලට මුහුණ දෙන රටක් මෙන්ම අයහපත් කාලගුණ තත්ත්වයන් හමුවේද ඒවායේ පීඩාවන්ට ලක්වන රටකි. මේ හේතූන් නිසා ජපානයේ තොරතුරු විමර්ශකයන් පවසා සිටින්නේ කිලෝමීටර් 370,000 කට වඩා වැඩි ප්‍රදේශයක විසිරී ඇති දූපත් සංඛ්‍යාව ගණනය කිරීම පහසු කාරණාවක් නොවන බවය. ජපානයේ නව දූපත් බිහිවීම මෙන්ම ඒවා නිහඬවම අතුරුදන් වීම දැකිය හැකි කාරණාවකි. භූගෝල විද්‍යාඥයින් පවසන ආකාරයට දූපත් 6000ක පමණ සංඛ්‍යාවක් නිල සංඛ්‍යාලේඛනවලට අනුව පවතින බව ඔවුන්ගේ මතයයි. මාධ්‍ය වාර්තාවන්හි දැක්වෙන ආකාරයට පෙර සඳහන් කළ දූපත් සංඛ්‍යාවට වැඩි ප්‍රමාණයක් ජපානය තුළ දක්නට ලැබෙන බවත් ඒවා කලින් හඳුනාගත් සංඛ්‍යාව මෙන් දෙගුණයක් බැව් සඳහන් වේ. එමෙන්ම නව දූපත් 7000ක් පමණ සංඛ්‍යාවක් සොයා ගැනීමට හැකි වුවද ඒවා එක්කරගනිමින් ජපාන භූමි ප්‍රදේශය පුළුල් කිරීම අපහසු බවද ජපාන මාධ්‍ය වාර්තාවන්හි දැක්වේ. කෙසේ වෙතත් වර්තමානයේ ඉදිරිපත් වී ඇති වාර්තාවනට අනුව වසර 35ක් පුරා භූගෝලීය තොරතුරු අධිකාරිය විසින් කරන ලද සමීක්ෂණයකදී ඉදිරිපත් කර ඇති වාර්තාවේ දැක්වෙන්නේ මුලින් සිතුවාටත් වඩා දූපත් 7273ක් එක්වී දූපත් සංඛ්‍යාව 14,125ක් පමණ වී ඇති බවය. 1987 වර්ෂයේදී අවසන් වරට මේ පිළිබඳ සමීක්ෂණයක් පවත්වනු ලැබුවේ වෙරළාරක්ෂක බළකාය විසිනි. ඔවුන්ගේ සමීක්ෂණයට අනුව දක්වා තිබුණේ 6852ක දූපත් සංඛ්‍යාවක් පවතින බවයි. මෙම සමීක්ෂණයේදී ඔවුන් විසින් දූපතක් ගණනය කර තිබුණේ අවම වශයෙන් මීටර් 100ක වට ප්‍රමාණයකින් යුත් භූමියක් දූපතක් වශයෙනි. කෙසේ වුවද 2021 වසරේදී ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂයේ මන්ත්‍රීවරයකු පවසා සිටියේ මේවා නැවත ගණනයට ලක්කළ යුතු බවකි. ඒ ආකාරයට ඔහු එසේ සඳහන් කරන ලද්දේ දූපත් සංඛ්‍යාව පිළිබඳව නිවැරදි අවබෝධයක් ලබාදීම ජාතික අවශ්‍යතාවයක් බව පවසමිනි. කොයිහැටි වෙතත් දැනට නම් කර ඇති දූපත් 14,125න් මේ වන විට ජනාවාස වී ඇත්තේ 430ක පමණි.
ජපානයේ ප්‍රධාන දූපත්
දාහතර දහසකට වැඩි දූපත් අතුරින් ප්‍රධාන දූපත් 5 ලෙසින් සැලකෙන්නේ හොකයිඩෝ, හොන්ෂු, ෂිකෝකු, කියුෂු, සහ ඔකිනාවාය. ප්‍රධාන දූපත් පහ එසේ වුවද ජපානයේ සුප්‍රසිද්ධම දූපත් 4 ලෙසින් සැලකෙන්නේ වර්ග සැතපුම් 88,020ක් සහිත හොන්ජු සහ හොකයිඩෝ (32,210) කියුෂු (14,202), ෂිකෝකු (7300) යන දූපත්ය. මේ අතරින් ජපානයට හිමිකම් ඇති කුඩාම දූපත වන්නේ කිලෝමීටර් 225ක් දිග කිලෝමීටර 50 – 150ත් අතර පිහිටි දූපතකි.
ගිනි කන්දේ පිපිරීම
දෙවන ලෝක යුද සමයේදී ජපන් හමුදාව සමඟින් අමෙරිකන් හමුදාව සටනක නිරත වූවායැයි සඳහන් වන ජපානයේ IWO JIMA දූපතේ සිට සැතපුමක පමණ ආසන්න ප්‍රදේශයේ මෙම පුපුරායාම සිදුව තිබේ. මෙකී ගිනි කන්දේ පිපිරීම ආරම්භ වූවායැයි සඳහන් වන්නේ පසුගිය ඔක්තෝබර් 21 වැනි දිනයි. මේ පිළිබඳව විදෙස් පුවත් සේවාවන් සඳහන් කරන්නේ ඔක්තෝබර් මස අග භාගය වන විට, පිපිරුම් අතරතුර කාලයේදී සෑම මිනිත්තු කිහිපයකටම වාරයක් පාසා මීටර් 50කට වඩා ඉහළට අළු සහ දුම් විධාරණය වීමක් දක්නට ලැබුණු බවය. ජපානයේ කාලගුණ විද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුව පවසන්නේ මෙම ප්‍රදේශය ගිනි කඳු ක්‍රියාකාරකම් සම්බන්ධයෙන් යම් ක්‍රියාකාරීත්වයක් පෙන්නුම් කරන බවය.
2022 වසරේ ජූලි – දෙසැම්බර් අතර කාලයේදී IWOTO අසල මේ ආකාරයේ පිපිරුම් නිරීක්ෂණය වී ඇති බවයි. IWO JIMA දූපත හඳුන්වන තවත් නමක් වන්නේ IWOTO ය. ගිනි කන්ද පුපුරා ගිය IWO JIMA දූපත අසල බැවින් බොහෝ ජපාන මාධ්‍ය‍ෙව්දීන් ද මෙම IWO JIMA දූපත පිළිබඳව කතා බහ කළ බව විදෙස් මාධ්‍ය සඳහන් කරයි. ඒ අනුව මෙම දූපතේ එක්සත් ජනපද මැරීන් භටයින්ට එරෙහිව ජපන් සෙබළුන් විශාල ප්‍රමාණයක් සටන් කළ බවත් එහිදී අමෙරිකානුවන් 7000ක පමණ සංඛ්‍යාවක් සහ ජපන් සෙබළුන් 22,000ක පමණ ප්‍රමාණයක් මිය ගිය බව දැක්වේ.
පසුගිය වසරේදී IWO JIMA දූපත ආසන්නයේ පිපිරීම් හටගත් නමුත් කිසිවකුටත් ඒ පිළිබඳව අවධානය යොමු කිරීමට තරම් කාරණා නොවිණි. මන්ද ඒ මොහොත වන විට පිපිරුම් හැර කිසිවක්ම සිදු නොවූ බැවිණි. එහෙත් මේ වසර වන විට එය වෙනස්ව තිබේ. දැන් මිනිසුන්ට ඒ සම්බන්ධයෙන් අවධානය යොමු කිරීමට භූමි ප්‍රදේශයක් මතුව තිබේ.
ජපාන කාලගුණ විද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුව සඳහන් කරන ආකාරයට IWO JIMA දූපතට එපිටට වන්නට ඇති වූ පිපිරීම සති ගණනාවක් පුරා තීව්‍ර වූ බවත් එහි උච්චතම අවස්ථාව පැමිණ ඇත්තේ පසුගිය 3 වන සිකුරාදා පමණ වන විටය.
නව දූපත
මෙම පිපිරීම, කාලයක් තිස්සේ සිදු වීමෙන් පසු ගොඩබිම් ප්‍රදේශයක් මතු වීමත් සමඟ ලොව පුරා විදෙස් පුවත් සේවාවන් සඳහන් කර සිටියේ ටෝකියෝ විශ්වවිද්‍යාලය විසින් තහවුරු කරන ලද ගතික ක්‍රියාවලිය සිහිගන්වමින්, මුහුද යට ගිනි කඳු පිපිරීමක් හේතුවෙන් ජපානයේ නව දූපතක් මතුව තිබෙනා බවයි. මෙම මතුවීම ගිනි කඳු පිපිරීමක් හේතුවෙන් ඇති වූවක් නිසාවෙන් බොහෝ දෙනාගේ අවධානය මේ සම්බන්ධයෙන් ඇති විය.
CNN පුවත් සේවය සඳහන් කර සිටින්නේ ජපාන කාලගුණ විද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුව මෙම සිදුවීම් වාර්තා කිරීමේදී ප්‍රධාන කාර්ය භාරයක් ඉටුකළ බවයි.
ටෝකියෝ විශ්වවිද්‍යාලයේ භූ කම්පා, පර්යේෂණ ආයතනයේ වාර්තාවකට අනුව මෙම නව දූපත ඔක්තෝබර් 30 වනදා වන විට විෂ්කම්භය මීටර් 100ක් (අඩි 328ක්) පමණ වී තිබිණි.
2013 වසරේදී ද මේ ආකාරයෙන්ම නව දූපතක් නිර්මාණය වීම් ජපානයේම නිෂිනෝෂිමා ගිනි කන්ද ආසන්නයේ සිදු විය. එම පිපිරීම නව දූපත බිහිවීමේදී වූ පිපිරීම මෙන් නොව දශකයකට ආසන්න කාලයක් පුරා පැවතිණි. එහෙත් iwo jimo අසල සිදුවූ පිපිරීම පැවතියේ මාසයක පමණ කාලයකි.
එහෙත් පර්යේෂකයන් පවසන්නේ මෙම පිපිරීම කවදා අවසන් වේදැයි කිව නොහැකි නමුත් දිගින් දිගටම එය සිදුවුව හොත් මතුව ඇති දූපත්හි ප්‍රමාණය විශාල විය හැකි බවය. ගිනි කඳු පුපුරා යාම සම්බන්ධයෙන් සහ එහි ක්‍රියාකාරකම් සම්බන්ධයෙන් සමීප නිරීක්ෂණයක් කර ඇත්තේ ජපාන කාලගුණ විද්‍යා ආයතනය වන අතර, ටෝකියෝ විශ්වවිද්‍යාලයේ භූමිකම්පා පර්යේෂණ ආයතනය විසින් නව දූපත පිහිටීමේ දිනය ලෙසින් තහවුරු කර ඇත්තේ ඔක්තෝබර් 30 වන දිනයි. එමෙන්ම ටෝකියෝ විශ්වවිද්‍යාලයේ මහාචාර්යවරයකු විසින් ජපානයේ ටයිම්ස් පුවත්පතට සඳහන් කරන්නේ මෙකී සිදුවීම් සාගර මතුපිටට යටින් ක්‍රමයෙන් මැග්මා එක්රැස්වීමේ ප්‍රතිඵලයක් බවයි.
ජපානයේ දූපත් සම්බන්ධයෙන් කතා කිරීමේදී මීට වසර දහස් ගණනකට පෙර සිට ඩයිනෝසරයන් සිටින දූපතක් ද හමුව ඇති බව සඳහන් වේ. ඒ අනුව ක්‍රිටේසියන් යුගයේ ජීවත්ව හුන් ඩයිනෝසරයන් විශේෂය ජපානයෙහි උතුරු දූපතක් වන හොක්කයිඩෝහි සිටි බවට අනුමාන කිරීම ආදී කරුණු කාරණා තිබිණි. ඒ එම දූපතෙන් සොයා ගන්නා ලද පොසිල අවශේෂවලිනි.
ජපානයේ නව දූපතක් බිහිවීම සම්බන්ධයෙන් කතාබහ කළ ද එය වසර ගණනාවක් පුරාවට පවතීද යන්න දන්නේ ස්වභාවධර්මයාම පමණි. මේ වන විට නව දූපත නිර්මාණය වී තිබෙන්නේ අළු සහ පාෂාණ කොටස්වලිනි. නිරන්තරයෙන් ඇතිවන රළ පහර මඟින් එයට ඔරොත්තු දීමට හැකිවන පරිදි ලාවා ප්‍රවාහයන් නිපදවා රළු මතුපිටක් නිර්මාණය කිරීම ස්වභාවිකවම සිදුවන්නකි. කෙසේ වෙතත් තවත් සැකයක් පවතින්නේ පිපිරීම් දිගින් දිගටම පැවතුණහොත් නව දූපත විශාල වී හැඩය වෙනස්විය හැකි නමුත් එය රළ පහරට යටින් අතුරුදන් වීමේ හැකියාවක් ද ඇති බවයි.
