කොටස් ණයට ගැනීම හා ණයට දීම

කොළඹ කොටස් වෙළෙඳ පොළට කොටස් ණයට ගැනීම සහ ණයට දීම (SBL) Stock Borrowing and Lending හරහා නියාමනය කරන ලද හිඟ විකුණුම් Regulated Short Selling හඳුන්වා දෙයි.

ශ්‍රී ලංකාවේ කොටස් වෙළෙඳ පොළේ පෙරළිකාර වර්ධනයක් බලාපොරොත්තුවෙන් කොළඹ කොටස් හුවමාරුව 2023 නොවැම්බර් මස 6 වැනි දින සිට බල පැවැත්වෙන පරිදි කොටස් ණයට ගැනීම සහ ණයට දීම Stock Borrowing and Lending හරහා නියාමනය කරන ලද හිඟ විකුණුම් Regulated Short Selling හඳුන්වා දී ඇත.

Stock Borrowing and Lending (SBL) කොටස් ණයට ගැනීම හා ණයට දීම ලොව පුරා පවතින වෙළෙඳ පොළවල්වල ද්‍රවශීලතාවය දියුණු කිරීම උදෙසා මෙන්ම වෙළෙඳ පොළ අවදානම් කළමණාකරණය වැඩි දියුණු කිරීම උදෙසා ක්‍රියාත්මක වන වැදගත්ම සංකල්පයක් වේ.

මේ සංකල්පය හරහා කොටස් ණයට දෙන්නන් සහ කොටස් ණයට ගන්නන් යම්කිසි නිශ්චිත කාලසීමාවක් සඳහා සම්බන්ධ කරන අතර ඔවුන්ට වෙළෙඳ පොළ ප්‍රවණතා මෙන්ම පවතින පොලී අනුපාතවලින් ප්‍රතිලාභ ගැනීමට ඉඩ සැලසේ.

කොළඹ කොටස් වෙළෙඳ පොළ හා CDS (Ceatred Depository System) විසින් අවසර දී ඇති සමාගම්වල කොටස් පමණක් මෙම SBL හෙවත් කොටස් ණයට ගැනීම සහ ණයට දීම යන සංකල්පයේ ගනුදෙනු සඳහා පහසුකම් සලසන අතර මෙම කොටස් ‘සුදුසුකම් සහිත කොටස්” ලෙස ප්‍රකාශිත වේ. CDS විසින් ද්‍රවශීලතාව මත පදනම් කරගෙන නිෂ්චිත ක්‍රමාන්විත ක්‍රමවේදයන් අනුව සෑම මාස තුනකට වරක් මෙම (SBL) සඳහා සුදුසුකම් ලත් කොටස් තීරණ කරනු ලැබේ.

(SBL) ගනුදෙනුවල නිරතවීමේ වරප්‍රසාදය CDS ගිණුම් පවත්වාගෙන යන සියලුම ආයෝජකයින්ට අදාළ තැරැව්කාර සමාගම් සහ භාරකාර බැංකු හරහා ණය දෙන්නන් සහ ණය ගැණුම්කරුවන් ලෙස කටයුතු කිරීමෙන් ලබාගත හැක. තැරැව්කාර සමාගම් සහ භාරකාර බැංකුවලට (SBL) ගනුදෙනු සඳහා අතරමැදියන් ලෙස ක්‍රියා කළ හැක. ආයෝජකයින්ට මේ සඳහා සම්බන්ධ විය හැක්කේ තම CDS ගිණුම් හරහා ඍජුවම හෝ තැරැව්කාර සමාගම්වල සංචිත ගිණුම් හරහාය.

මේ සංකල්පයේ හා යාන්ත්‍රණයේ වාසි ගෙන හැර දැක්වුවහොත් එමඟින් ණය දෙන්නන් හට සාමාන්‍ය වෙළඳාම සඳහා භාවිත නොකරන ආයෝජන කලඹෙහි ඇති නිෂ්ක්‍රීය කොටස් භාවිත කිරීමේ අවස්ථාව සහ ණය දීමේ ගාස්තු මත පදනම් වූ අමතර ආදායමක ඉපයීමේ හැකියාව ලැබී ඇත. එසේම ණය ගැණුම්කරුවන්ට වෙළෙඳ පොළ මිල පහත වැටීමක දී මිල සංකෝචනයෙන් වාසි ලබා ගැනීමට අවස්ථාව එළඹේ. මෙසේ වාසි ලබා ගත හැක්කේ අදාළ පාර්ශ්වයන් තම තැරැව්කාර සමාගම හෝ භාරකාර බැංකුව සමඟ SBL ගිවිසුම්ගත වීමෙණි.

මීළඟට එදින හඳුන්වා දුන් (RSS) හෙවත් නියාමනය කරන ලද හිඟ විකුණුම් පිළිබඳ කරුණු ඉදිරිපත් කිරීමේදී කොළඹ කොටස් වෙළෙඳ පොළ විසින් අවදානම් අවම කිරීම් හා වෙළෙඳ පොළ ස්ථාවරත්වය සහතික කිරීම උදෙසා නිර්මාණය කර ඇති ඇතැම් පරීක්ෂා කිරීම් හා සමතුලිත කිරීම් සමග මෙම සංකල්පය හඳුන්වා දී ඇත. විශේෂයෙන්ම ද්‍රවශීලතා නිර්ණායක සම්පූර්ණ කරනු ලබන විශේෂිත ලයිස්තුගත සමාගම්වල කොටස් මෙම RSS සඳහා සුදුසුකම් ලබයි. මෙ කොටස් සඳහා විශේෂිත නාමයක් භාවිතා කරන අතර එය ‘සුදුසුකම් සහිත කොටස’ ලෙස ප්‍රකාශ කළ හැක.

අන්තර්ජාලය හරහා ඉදිරිපත් කරනු ලබන RSS ඇනයුම් නිශ්ප්‍රභ වන අතර ස්වයංක්‍රීය වෙළෙඳ පද්ධතිය හෙවත් ATS හරහා පමණක් ගනුදෙනු කළ හැක.

RSS හි ප්‍රධාන ලක්ෂණ වන්නේ Uptick රීතියයි. එනම් RSS සඳහා සුදුසුකම් ලබන කොටසක මිල එහි පෙර අවසන් මිලට වඩා 10%කින් අඩු වූ විට ක්‍රියාත්මක වීම සිදු වේ.